OKUNAN PORTRELER YA DA PORTREYİ OKUMAK!

Fırat Arapoğlu

Abdülmecid’ten Ömer Uluç’a, Feyhaman Duran’dan Nazlı Ecevit’e 78 ressamın yapıtı ile geçen ay Cennet Kültür ve Sanat Merkezi’nde Erkan Doğanay küratörlüğünde açılan “Suretten Surete: Osman Hamdi Bey’den Günümüze Portre Örnekleri” sergisi, portrelerin üzerinden belirli bir zaman geçtikten sonra edindiği kavramsallığa odaklanıyor. UNESCO etkinlikleri kapsamında, Türkiye müzeciliği ve arkeoloji/sanat tarihinin babası sayılan Osman Hamdi Bey’in 100. Ölüm yılı etkinlikleri kapsamında düzenlenen sergide 17 koleksiyon ve 30 sanatçının arşivinden toplanan tablolar bulunuyor.

Sanat tarihinin temel metodolojisi sanat yapıtlarını tanımlamak, biçimsel olarak kategorize etmek ve kronolojik olarak periyodize etmek. İlerlemeci tarih anlayışının bu yaklaşımının karşısında son dönemlerin küratörleri aksine belirli bir “bağlam” üzerinden hareket ediyorlar. Suretten Surete sergisinde yer alan portreler, bir kronolojinin aksine dört başlık altında temalandırılmış: Ressam Portreleri, Portredeki Sanatçı, Yakın Portreler ve Uzaktaki Yakınlar. İlk tema içerisinde 17, ikincisinde 12, üçüncüsünde 9 ve sonuncusunda 40 portre yer alıyor. Cennet Kültür ve Sanat Merkezi ve 2010 AKB Kültür Başkenti Projeleri’nin gerçekleştirildiği diğer kültür merkezleri açıkça gösterdiği biçimiyle video, enstalasyon gibi mekana özgü işlerin pek uygun olmadığı mekanlar, ama yeterli paravanlar ve panolar iyi bir tasarımla kullanıldığında bu tip sergilerde iyi sonuç verebiliyor.

Portreler…

Portreler tarihsel kişilikleri ya da yakın çevreleri resimleyebilir ve kişiler resmi ya da sivil kıyafet içerisinde, ayakta, oturarak vs. resmedilir. Nazmi Ziya Güran’ın “Feyhaman Duran Portresi”ndeki gibi cepheden ressamına (izleyicisine) bakabileceği gibi, Hikmet Onat’ın “Edibe Onat” portresinde olduğu gibi ¾ duruşla profilden ya da Avni Arbaş’ın “Balıkçısı”nda olduğu gibi tam profilden ele alınması mümkün olmakta. İlk aşamada portredeki figür izleyicisini delip geçen bakışlarla ileriye bakarken, ikincisi çok daha farklı olarak izleyicisini umursamaksızın uzaklara bakar ve burada bir idealist vurgudan söz edilebilir. Zira, böylece cepheden bir portre karşısında “bakan” olan figür, artık burada “bakılan” olmaktadır. Son olarak tam profil resimler izleyici ile hatta espastaki diğer nesnelerin çoğu ile herhangi bir ilişkiye girmeden, tuvali deler geçerler. Burada izleyicinin hayal dünyasının tamamen özgür bırakıldığı savlanabilir.

Sonsöz..

78 tuvali kısa bir yazı içerisinde değerlendirmek zor, fakat 1982’de Galeri Baraz’ın açtığı “Türk Resminde Figür ve Portre”, 1996 tarihli “Türk Resminde Otoportre” ve 1999 tarihli “Sanatçı Portreleri” sergileri belirli bir geleneksellik üzerinden portrenin kavramsallaştırıldığı bir sergi ile karşılaşıldığını görmekteyiz. Ahmet Merey Koleksiyonu’nun İstanbul Sanat Fuarı’ndaki temsilinin ardından hemen burada da sıklıkla karşımıza çıkmasıyla – bu sergi için 22 yapıt – aynı koleksiyonun peş peşe meşrulaştırılması da dikkatlerden kaçmıyor. Son olarak, figürasyona dönüşün netlikle gözlemlendiği ve piyasadaki bazı isimlerin figüratif resimler stoklamaya başladığı bu süreçte sergi izlenilmeyi fazlasıyla hak ediyor. 16 Mart’a kadar Cennet Kültür ve Sanat Merkezi’nde (CKSM).

Bu ay:

Apartman Projesi, 23 Şubat – 16 Mart tarihleri arasında Tayfun Serttaş’ın “Terzinin Hayali” isimli yeni kişisel sergisine ev sahipliği yapıyor.Apartman Projesi, 23 Şubat – 16 Mart tarihleri arasında Tayfun Serttaş’ın “Terzinin Hayali” isimli yeni kişisel sergisine ev sahipliği yapıyor.Apartman Projesi, 23 Şubat – 16 Mart tarihleri arasında Tayfun Serttaş’ın “Terzinin Hayali” isimli yeni kişisel sergisine ev sahipliği yapıyor.Tayfun Serttaş’ın yeni kişisel sergisi “Terzinin Hayali” 16 Mart’a kadar Apartman Projesi’nde.

31 sanatçının işleri ve 14 yazarın da katalog yazılarıyla destek olduğu sergileriyle farklı bir formda tekrar karşımıza çıkan Yaygara İnisiyatifi, Baudelaire’den alıntıladıkları “Doğa Cennetser Kent Cehennemdir” başlıklı etkinlikle 11 Nisan’a kadar Ankara Cer Modern’de.

Ali Mete Sancaktaroğlu ilk kişisel sergisi “Gördüğüne İnanma!” (Defter Sergisi/Defter Kazıyıcılar Kooperatifi” ile 9 Mart’a kadar KargArt’ta. Apartman Projesi, 23 Şubat – 16 Mart tarihleri arasında Tayfun Serttaş’ın “Terzinin Hayali” isimli yeni kişisel sergisine ev sahipliği yapıyor.

(1 Mart 2011 tarihli Birgün Gazetesi Eleştirel Kültür Eki "EK"de yayınlanmıştır.)